ሳፋሪኮምን በተደጋጋሚ የሰው መብት ጥሰት እና የመረጃ መጋለጫ አተጋጋሚነት ምን ያህል አንጋግሮታል?
ጁላይ, 25 2025
ሳፋሪኮም፣ መረጃ እና የሰው መብት አደጋ
በኬንያ የተወዳደሩት ህዝብ ድርጅቶች ናቸው የሚባለው ሳፋሪኮም በአገሩ ውስጥ የቴሌኮም አገልግሎት በድምቀት ማቅረብ የታወቀ ቢሆንም፣ ለተፈጠሩት የሰው መብት ጭፍጨፋዎች ምክንያት መሆኑ በታች ማየት ከቻሉበት ወቅት ብዙ አፍንጭ የሚሰጥ ሆኗል። ስታየው በሰኔ 2024 የኬንያ መንግስት ሰላም የማሰስ አንደበት ላይ እየኖረ በታች የተሰሙት ሰምታዎች በቀጭኑ ወቅት ቁጥር ላይ አንልፏል። አንድ ወቅት ወደ 60 የሚሆኑ ሰዎች ተገደሉ፣ የእርስ እና የመጨረሻ መቃወል በሳፋሪኮም ተደጋጋሚ የሚሰጥባት መረጃ ተሳትፏ ተጠየቀች።
የኬንያ የደህንነት ባለሃላፊዎች ሰዎችን ለመፈታት የሳፋሪኮም የተጠቃሚ መረጃ በሚያጋለጡበት መንገድ እና ራሶአቸውን ቀረበው መረጃ ተጠቃሚዎች አሳየ። ይህ ከህዝብ በላይ የተመጣጣኝ መመሪያ ስላልነበረ ቅርንጫፉን ማስተዳደር የሚገባውን ጥያቄ አደረገ። አብዛኛውን ጊዜ የመረጃ መጋለጫዎች በመያዝ ተጠቃሚዎችን በአደጋ ላይ አቀረቡ።
ተጨማሪ ጥቃቅን ችሎታዎችና የጋዜጠኞች አተጋጋሚነት
የሳፋሪኮም ነባሪዎች በራሳቸው ደህንነት ተደብቀው ማስታወቂያዎችን ቢያቀርቡም፣ በሕግ ጽኑ መስክ መረጃዎች በተያዩ የተጠቃሚ መረጃ ሊሰጥ ነው። የሳፋሪኮም ሳሚዎች ለመሆኑ የሕግ ስር ልዩ ችሎታዎች ተደመሰሱበት። አንዱ ታዋቂ ጉዳይ "Ngugi & 16 others v Safaricom PLC" ስለ የአፍቃሪ መንደምና ችግሩ ወደ ፍርድ ቤት ወሰደ፣ ነገር ግን ክስ በሰማይ ተወጋ ሲሆን የመረጃ ውጤትን የተመለከተው የተግባር አልሆነም።
ከኬንያ የህብረተሰብ ድርጅቶች እና ሚዲያዎች የሆኑት Nation Media Group, KHRC, Muhuri እንዲሁም Access Now, Katiba Institute ግዴታው በማድረግ የሳፋሪኮም በድርጅት አድማ የሚፈጠረውን ውጤት፣ የጋዜጠኞች ደህንነትና መረጃ ግልጽነት አንዱ ላይ ቅዱስ ያደረገው በምልከት የተሳሳተ መድረክ መቅረፉን አናገሩ። የሳፋሪኮም በድህነት ማስተዳደር ስም ተወሳኺዎቹን የሚጠላቸውን SLAPP ጠቅላላ የዋና የጋዜጠኞች ግለባቸውንም ተጨማሪ ያደረገ።
የጋዜጠኛው Robert Wanjala Kituyi በኖቬምበር 2024 በኬንያ የመረጃ መግኘት ህግ በመጠቀም ትክክለኛ የፍርድ ቤት ማዘዣዎች እንደተነሳ መረጃ በመጠየቅ ሲፈታ ሳፋሪኮም ምላሽ መስጠት ከተቻለና ይቅርታውን ሳይገልጽ መቀባት አለበት። ይህ ማስታወሻ የቴሌኮም ድርጅቶች በመረጃ ግልጽነት ፊት ለፊት የሚገኙትን እንቅስቃሴ በጭራሽ ወደ ስፍራው አመጡ።
ሳፋሪኮም አሁንም የወራዳ እድል የተረጋገጠባት ሩቅ የሆነ ጥያቄ ናቸው፤ ሳማው ድምፅ ግን ከተጠቃሚዎች መረጃ የሚንፋ ተመሳሳይ ነው። የህብረተሰብ ድርጅቶች የስህተቱ ምክንያት ተለዋዋጭ ግልጽነት እና ፍትሕ በቀጣይ እየበሰበሱ ይታያል።